Ilustrasi Kartun Freepik
MusikPengetahuan

Ojo Lali! 5 Lagu Daerah Asli Jogja Ini Penuh Makna, Lirik Dalem, dan Kisah Budaya Jawa yang Nggak Lekang Wektu

Salam Budaya, Rek! Ini Lho Lagu-Lagu Jogja Sing Isine Nggugah Ati

Yogyakarta, kutha budaya sing ora nate ilang sinar pesonane. Bukan cuma terkenal karena keratonnya, seni tari, batik, dan tempat wisata, tapi Jogja juga punya kekayaan musik tradisional yang luar biasa. Lagu-lagu daerah dari Yogyakarta bukan sekadar nyanyian, tapi ngandhut nilai moral, rasa tresna marang budaya, lan piwulang hidup sing jero maknane.

Artikel iki bakal nglipur awakmu karo 5 lagu daerah khas Jogja sing paling dikenal, lengkap karo lirik asliné, arti makna, sejarah lagu, lan sapa penciptané. Ora mung dadi pengingat masa kecil, tapi uga ngajari kita kanggo luwih nguri-uri budaya Jawa.


1. Suwe Ora Jamu – Nyanyian Rindu kang Njero

Lirik:

Suwe ora jamu, jamu godhong telo
Suwe ora ketemu, ketemu pisan gawe gelo

Lagu ini sering banget dinyanyikan waktu kecil, apalagi pas mainan dolanan bareng kanca-kanca. Diciptaké déning RC Hardjosubroto, lagu iki nyritakaké rasa rindu marang wong sing wis suwe ora ketemu. Nanging, pas akhirnya ketemu, ora kaya harapan. Kira-kira kok malah nyesek, rek.

Makna:
Iki lagu jembar maknane. “Jamu godhong telo” iku lambang kesederhanaan—dalam artian, ora perlu kemewahan kanggo ngungkap perasaan. Ketemu pisan gawe gelo artiné, rasa bahagia sing diharap malah nyebabaké kecewa. Lagu iki ajak awakmu mikir, kadang rasa rindu lan ekspektasi bisa nyeret kita ke kecewaan, nanging tetep kudu legowo lan narimo.

Sejarah:
Asal muasal lagu iki wis ana saka jaman kolonial, dadi bagian saka ekspresi rakyat cilik. Sering dipentasaké ing kethoprak, dolanan bocah, nganti jadi soundtrack rasa rindu wong desa marang kekasihé utawa keluargané sing merantau.


2. Walang Kekek – Simbol Sederhana Tapi Menggugah

Lirik:

Walang kekek, menclok nang tenggok
Mabur maneh, menclok nang pari
Ojo ngenyek yo mas, karo wong wedho
Yen ditinggal lungo, setengah mati

Lagu ini diciptaké déning Waldjinah, sang ratu keroncong Jawa. “Walang kekek” (belalang) iku simbol lincah, bebas, tapi kadang sembrono. Lagu iki nadané lincah, cocok dinyanyikaké karo iringan gamelan ringan. Tapi ojo salah, pesené jero tenan!

Makna:
Walang kekek ngajak kita ngajeni, utamané marang kaum wanita. Ojo semena-mena ninggal janji, mergo nek ditinggal lungo, ati bisa “setengah mati”. Iki ajaran moral sing penting banget: ngerti tanggung jawab, ngajeni rasa, lan ojo dolanan ati.

Sejarah:
Walang Kekek asalé saka Jogja lan sekitarné, muncul ing dekade 70-an. Lagu iki dadi ekspresi kaum perempuan zaman biyen sing pengin dianggep setara lan dihargai. Saking populerné, lagu iki malah sempat diaransemen ulang dadi campursari lan keroncong modern.


3. Sinom – Filosofi Muda Sing Nggugah Jiwa

Lirik:

Sinom sinom, sinom sinom… (diulang-ulang dengan nada macapat)

“Sinom” iku bagian saka tembang macapat, yaiku puisi lisan khas Jawa. Sinom dipakai kanggo nglambangké masa muda sing lagi semangat-semangaté, penuh cita-cita lan harapan.

Makna:
Sinom ngajari supaya para muda ngerti arahé urip. Semangat, tapi tetep kudu punya tata krama lan welas asih. Lagu iki ngajak kita merenung, bahwa ora cukup mung pinter, nanging kudu punya budi pekerti.

Sejarah:
Tembang macapat Sinom asliné saka tradisi kraton. Biasané dinyanyikaké karo iringan rebab lan gamelan lembut. Sampai saiki, sinom masih diajarké nang sekolah-sekolah budaya, utamané ning Jogja lan Solo.


4. Pitik Tukung – Dolanan Anak Penuh Ajaran

Lirik:

Aku duwe pitik tukung
Pitik tukung, saban dina
Tak pokoni jagung
Petok gayok petok petok
Tak ngremake

Lagu iki lagu dolanan, biasa dinyanyikaké anak-anak pas dolanan nang pekarangan. Tapi ojo diremehké, rek! Lagu iki diciptaké déning seniman rakyat Jogja sing nggawé karya edukatif kanggo bocah.

Makna:
“Pitik tukung” (anak ayam cacat) ngajak anak-anak supaya ora ngejek kekurangan liyan. Senajan pitik tukung, tetep dipelihara, diberi makan, dirawat. Pelajaran moralé jero banget: ngajari welas asih lan peduli karo sesama.

Sejarah:
Lagu iki wis dinyanyikaké turun-temurun. Dulu jadi lagu utama pas dolanan “cak kenthil” utawa “jamuran”. Sekarang, lagu ini makin langka didengar kecuali di sekolah adat atau sanggar dolanan anak.


5. Caping Gunung – Sapa Sing Ora Kelingan Wong Tua

Lirik:

Dhek jaman berjuang
Njur kelingan anak lanang
Mbiyen tak openi
Ning saiki ana ngendi
Jarene wis menang
Keturutan sing digadang
Mbiyen ninggal janji
Ning saiki opo lali

Diciptaké déning Gesang, maestro keroncong Indonesia, lagu iki dianggep salah siji karya paling emosional. “Caping gunung” ora mung topi tani, tapi simbol pengorbanan wong tua ning sawah, demi anaké sing golek urip luwih apik.

Makna:
Iki lagu rasa kangen lan kecewa wong tua marang anaké sing wis ora bali-bali. Isiné kritik sosial alus: ojo lali karo asal usul lan wong tuwa sing ngopeni. Lagu ini bisa nyentuh ati sapa wae, apalagi perantau.

Sejarah:
Caping Gunung tenar banget ing dekade 80-an. Sering dipentasaké ning acara kethoprak, pentas budaya, lan tayangan TVRI. Sampai saiki, lagu iki isih dadi ikon keroncong Jogja sing ngugemi rasa dan makna keluarga.


Ojo Ngaku Wong Jogja Nek Durung Apal Lagu Iki

Lagu-lagu daerah Yogyakarta ora mung ndelok saka nadané sing adem ayem, nanging makna sing digawa jero banget. Lagu-lagu iki ngajari kita soal rasa, tata krama, tresna, lan piwulang urip. Sakdurungé kita kelangan budaya, yuk kita uri-uri bareng-bareng, ajari generasi muda ngenali, ngapresiasi, lan ngrasakake kekayaan budaya kita sing ora ternilai. Lagu daerah iku warisan luhuring budi. Ora mung kanggo hiburan, tapi dadi guru urip kang nyentuh jiwa.